استاد مجيد صالحي، يكي از بزرگ‏ترين قاريان و مقريان و قرآن شناسان امروز ايران، صاحب نظر و نظريه‏هاي علمي پيشرفته در زمينه مباني ترجمه قرآن، در 32 سالگي به ديار باقي شتافت. درد و دريغ و داغي كه از فقدان او بر دل‏هاي دوستداران معارف قرآني و قرآن پژوهي علمي باقي مانده، شايد با بازخواني آثار او، و طرح نكات برجسته انديشه قرآني او، تخفيف و تسلي پذيرد.
او در سال 1345 در قم به دنيا آمد و در همان شهر دروس مقدماتي حوزه را به پايان برد. در سال‏هاي اوليه جنگ تحميلي به عضويت سپاه پاسداران درآمد و به جبهه اعزام شد. برادرش حميد صالحي در نبرد شلمچه به درجه رفيع شهادت نايل آمد. در دوران دفاع مقدس دروس دبيرستاني را به پايان رساند و ديپلم متوسطه گرفت. در سال 1364 در رشته زبان و ادبيات انگليسي دانشگاه تبريز در دوره كارشناسي پذيرفته شد. او در آموزش زبان انگليسي پيشرفت فوق العاده‏اي داشت. به طوري كه چند سال بعد توانست پايان نامه كارشناسي ارشدش را(كه معرفي و خلاصه‏اي از آن در همين مقاله خواهد آمد) به نثر انگليسي امروزين و شيوايي بنگارد. در سال 1366 به عنوان نفر اول مسابقات قرائت قرآن دانشجويان كل كشور معرفي گرديد. همچنين در سال 1376 به عنوان نفر اول مسابقات قرائت قرآن استادان دانشگاه‏هاي كشور شناخته شد. در سال 1369 در مسابقه ورودي كارشناسي ارشد دانشگاه تربيت مدرس، در رشته زبان‏شناسي حائز رتبه دوم شد. سپس به سفر علمي ـ تبليغي يك ماهه‏اي به بوسني و هرزه‏گوين رفت. در سال 1375 در دانشگاه امام حسين(ع) در دوره دكتري در رشته پژوهش در مباني فلسفه علوم انساني پذيرفته شد. دريغا كه در عنفوان جواني و اوج باروري علمي، در فروردين ماه 77 بر اثر سانحه اتومبيل درگذشت.
آثار شادروان صالحي غالبا در زمينه قرآن پژوهي است. از او مقالات قرآني متعددي در نشرياتي چون سيمرغ، فصلنامه هنر، كيهان فرهنگي و ترجمان وحي به طبع رسيده است. او از همكاران و مشاوران مركز ترجمه قرآن مجيد بود. مهم‏ترين اثر قرآني او كتابي است به انگليسي به نام The Quran: Literary Patterns-(Un)translatabilities ترجمه(نا)پذيري الگوهاي ادبي قرآن، كه در ابتدا پايان نامه او در دوره كارشناسي ارشد در دانشگاه تربيت مدرس (1374) بود، و سپس دانشگاه امام حسين(ع) آن را به صورت كتاب چاپ كرد (1995/1374).
به عنوان مقدمه بايد گفت كه شادروان صالحي نه قائل به ترجمه پذيري راحت و روان متون مقدس، به ويژه قرآن كريم بود، و نه قائل به ترجمه ناپذيري در هر شرايط. بلكه معتقد بود كه متن ادبي هنري و مقدسي مانند قرآن كه صورت و محتواي آن هر دو اهميت دارد، داراي درجاتي از ترجمه پذيري و ترجمه ناپذيري است كه با رعايت اصول زباني ـ ادبي ـ زبان شناختي مي‏توان از ترجمه ناپذيري‏هاي آن كاست و به ترجمه پذيري‏هايش افزود. اين معني در دنباله اين مقاله كه به معرفي آن كتاب اختصاص دارد، روشن‏تر خواهد شد. كتاب ترجمه(نا)پذيري داراي شش فصل است (304ص). فصل اول كه عنوان مقدمه و نقش مدخل بحث را دارد به بيان اين نكته مي‏پردازد كه ترجمه‏هاي موجود قرآن كريم، ترجمه‏هاي واقعي و آرماني و كمال مطلوب قرآن نيستند، بلكه به نوعي آفرينش جديد و بازنويسي برداشت‏هاي خود مترجمان است. و براي اثبات اين نكته به پنج مسأله اساسي ـ كه پاسخش در سراسر كتاب آمده است ـ مي‏پردازد:
1. ويژگي‏هاي يك متن ادبي ـ هنري چيست؟
2. آيا قرآن يك متن ادبي ـ هنري است؟
3. آيا متن ادبي ـ هنري ترجمه پذير است؟
4. قرآن تا چه حد ترجمه پذير است؟
5. آيا شيوه‏ها و شگردهايي براي نقل و بازتاب دقيق پيام وحياني قرآن وجود دارد؟ سپس چند پيش‏فرض را مطرح مي‏نمايد:
1. قرآن به زبان‏هاي ديگر ترجمه ناپذير است، زيرا سرشار از الگوها و ظرايف ادبي ـ هنري است. و در نهايت با توجه به عواملي كه باعث مي‏شود يك اثر، متن ادبي ـ هنري باشد، به زبان‏هاي ديگر ترجمه ناپذير است.
2. رنگ ادبي ـ هنري سوره‏هاي مكي از سوره‏هاي مدني بيشتر است و ترجمه سوره‏هاي مكي، از سوره‏هاي مدني ـ كه غالبا به احكام و حدود مي‏پردازد ـ مسأله انگيزتر است.
سپس مؤلّف شيوه كار خود را شرح مي‏دهد كه از جمله براي بررسي تجربي نظريه‏هاي زبان شناختي خود، ده ترجمه قرآن (5 ترجمه انگليسي و 5 ترجمه فارسي) را زير ذره‏بين نقادي برده و به اشكالات و نارسايي‏هاي بسيار برخورده است. در يك كلام هدف اين تحقيق اين است كه براي پنج سؤال و مسأله‏اي كه پيش‏تر مطرح شد، پاسخ بيابد. روش او هم بر مبناي ترجمه پژوهي و نقادي ترجمه‏هاست.
در پايان فصل اول چندين اصطلاح پر بسامد ادبي ـ بلاغي يا زبان شناختي توصيف شده است، كه عبارتند از: همگوني آوايي / نغمه حروف [به قول قدما «توزيع»، و به قول بعضي معاصران: واج آرايي]، ابهام، ايهام، تضاد / طباق، معناي ضمني [= فحوا]، معناي بافتي، تحليل مقابله‏اي، بافت زدايي، معناي صريح، گفتمان، سخن كاوي، فصاحت، تعقيد لفظي، اغراق، سجع، حوزه لغوي (حوزه معنايي)، آيات مكي، آيات مدني، كاربردشناسي، قافيه، مؤلّفه‏هاي معنايي، زبان مبدأ، زبان مقصد، اظهار.
فصل دوم به بررسي فشرده‏اي از متون و منابع ذي‏ربط و انواع تعريف‏هاي ترجمه، خصايص ترجمه مناسب، انواع ترجمه‏ها و شرايط همسنگي و همساني ترجمه (با متن) مي‏پردازد.
فصل سوم نگاهي به تاريخ ترجمه قرآن از آغاز تا امروز، بحث‏هاي دراز آهنگ در باب جواز ترجمه قرآن به زبان‏هاي ديگر و سرانجام صدور حكم جواز ترجمه قرآن از سوي علماي ذي‏صلاح مسلمان.
فصل چهارم كه اصلي‏ترين فصل كتاب است، به رابطه بين ترجمه و ادبيات پرداخته و با مقايسه قرآن كريم و بعضي متون ادبي ـ هنري انگليسي و فارسي به اين نتيجه رسيده است كه قرآن يك متن ادبي ـ هنري است. سپس اين مسأله مطرح شده است كه آيا متن ادبي ـ هنري ترجمه پذير است؟ و بر مبناي ترجمه‏هاي انگليسي و فارسي بعضي از آيات قرآني، انواع ترجمه ناپذيري‏هاي قرآن كريم را نشان مي‏دهد.
در فصل پنجم به كمبودها و كاستي‏ها و مسائل و مشكلات ترجمه متون ديني پرداخته شده است.
فصل ششم فصل پاياني كتاب است. در اين فصل، هم خلاصه‏اي از كل كتاب آمده است و هم پيشنهادهايي براي رفع كمبودها و كاستي‏ها و نارسايي‏هايي كه در ترجمه ناپذيري‏ها وجود دارد. اينك، هم خلاصه و هم پيشنهادهايي را كه در فصل ششم آمده است، با اندكي تلخيص ياد مي‏كنيم.